Trzciana jako osada zaistniała w XIII wieku. W latach 1262 - 1266 wybudowany został w Trzcianie Klasztor Kanoników Regularnych od Pokuty, ufundowany przez rycerzy Wysza i Dzierżykraja z Niegowici. Klasztor przeżywał liczne zawieruchy wojenne. W okresie wojen szwedzkich w XVII w. został dwukrotnie spalony, a 10 zakonników zamordowanych. Później odbudowany w swoim dawnym miejscu kryje w sobie cenne zabytki - chrzcielnicę z XV w., portale barokowo-klasycystyczne, konfesjonał w stylu rokoko, ołtarz z XVII wieku. Wieś Trzciana położona była przy szlaku węgierskim którym ciągnęli kupcy z solą i bursztynem. W swojej historii Trzciana miała charakter wsi rolniczej, której życie koncentrowało się wokół klasztoru.

Akcję osadniczą na tym terenie rozpoczęli władcy polscy już pod koniec XI wieku nadając pewne dobra benedyktynom tynieckim. Od końca XII wieku zaczęły w rejonie bocheńskim działać również zakony bożogrobowców z Miechowa, benedyktynek ze Staniątek, cystersów z Wąchocka i innych, popierane przez książąt krakowskich i możny ród małopolski Gryfitów. Okres od połowy XIII do końca XIV wieku przyniósł największe nasilenie osadnictwa związanego z tzw. kolonizacją na prawie niemieckim. Szczególnie rozwijało się ono za panowania Kazimierza Wielkiego. Na omawianym obszarze [Bocheńszczyzna] istniało w tym czasie co najmniej 111 osad skupionych wokół 22 parafii.
Daty lokacji poszczególnych miejscowości: Kamionna 1398, Kierlikówka 1468, Leszczyna 1347, Libichowa (dziś część Trzciany) 1295, Łąkta Dolna 1490, Rdzawa 1399, Trzciana 1403, Ujazd 1388, Żyznówka (część Trzciany)1416. Szereg osad na tym terenie powstało w IV okresie osadniczym przypadającym na lata 1401 - 1500. Ich szereg otwiera Trzciana lokowana w 1403 lub 1409 r. (pewna wzmianka pochodzi z 1416 roku). Parafia istniała w Libichowej od 1262 roku, względnie od 1295 r. - a od XV w. określana była jako Trzciana.

Wchodząca w skład parafii Trzciana wieś Kamionna w II poł. XVI w. zmieniła nazwę na Kamionka. Osada ta w 1581 r. była w posiadaniu Łapki, w 1629 Gabońskiego i prawdopodobnie została przez niego przekazana Ojcom Jezuitom przy kościele św. Piotra i Pawła w Krakowie. W 1580 r. obejmowała 2,5 łana kmiecego.
Podobnie miała się rzecz z osadą Łąkta, która w 1565 r. była w posiadaniu Marcina Strzeleckiego. W tymże roku dokonał on podziału majątku pomiędzy dwóch synów: Jana - któremu przypadły wsie: Nowe Rybie, Wola Rybska i część Starego Rybia oraz Marcina, który otrzymał Łąktę Nową, Skrzydłówkę z 2 ogrodami i sad nad wsią Kierlikówka. W 1581 r. Łąkta była w posiadaniu Marcina Chełmskiego, a od 1629 weszła w skład dóbr wiślickich Lubomirskich.
Starostwo bocheńskie powstało prawdopodobnie w XVII wieku. Lustracja z 1765 r. wymienia też starostwo lipnickie, do którego należała m. in. Leszczyna (57 domów). Do prepozytury w Trzcianie należały osady: Trzciana, Libichowa, Bełdno, Stradomka oraz Nieszkowice Mniejsze. Pozostałe należały do dóbr szlacheckich (Leszczyna była własnością aktualnie panującego króla).
Na terenie gminy nie zaszły ważne wydarzenia historyczne. Warto jednak pamiętać o potyczce, stoczonej w okresie Potopu szwedzkiego ze Szwedami przez Lubomirskiego i okolicznych chłopów na polach Kamionnej. Na pamiątkę tego wydarzenia Jerzy Lubomirski postawił w Kamionnej obelisk, nazywany dzisiaj kolumną szwedzką. Po rozbiorach ten teren znalazł się w zaborze austriackim. Gdy wybuchła I wojna światowa, już na początku grudnia 1914 roku stoczono tu szereg zaciętych bojów, w wyniku których spalona została część Leszczyny. Pozostałością po tych walkach jest kilka cmentarzy wojennych.

Po wyzwoleniu mieszkańcom żyło się tu podobnie jak w całej Małopolsce. Istniały szkoły, karczmy, a głównym zajęciem mieszkańców pozostawało rolnictwo. Prężnie rozwijał się tu ruch ludowy. Do największych wieców zorganizowanych przez Związek Ludowo - Narodowy należał zorganizowany 2 kwietnia 1922 r. w Trzcianie. Tysięczny Związek Stronnictwa Chłopskiego został utworzony 2 lutego 1927 roku w Kierlikówce. Zjazd PSL - "Piast" obradujący 21 stycznia 1928 r. zaproponował na kandydatów do Sejmu Władysława Kiernika i Jana Rybę (Wójta) ze Trzciany, który był bliskim współpracownikiem Kiernika). 12 marca 1939 r. podczas Zjazdu Powiatowego SL w Bochni Jan Ryba wszedł do Zarządu.
W okresie okupacji w Trzcianie mieściła się siedziba władz okupacyjnych. Tu była siedziba gminy i posterunek policji. Na terenie gminy działał ruch oporu (Armia Krajowa i Bataliony Chłopskie) i odbywało się tajne nauczanie.
Od 1934 roku Trzciana była siedzibą Gminnej Rady Narodowej, a w latach 1954 - 1972 Gromadzkiej Rady Narodowej. 24 października 1972 roku Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Bochni zdecydowało połączyć dotychczasowe gromady Trzciana i Żegocina i utworzyć gminę Trzciana-Żegocina z siedzibą w Żegocinie. Pomimo protestów mieszkańców Trzciany, Kamionnej, Rdzawy, Kierlikówki, Leszczyny, Ujazdu, Łąkty Dolnej i działających w tych wioskach organizacji społecznych nie zmieniono tej decyzji. W 1976 roku zmieniono nazwę gminy na Gmina Żegocina.
W lipcu 1993 roku zawiązał się w Trzcianie Społeczny Komitet na Rzecz Reaktywowania Gminy Trzciana, który doprowadził do tego, że 1 grudnia 1994 roku premier Waldemar Pawlak podpisał rozporządzenie o utworzeniu Gminy Trzciana. W wyborach 5 marca 1995 r. mieszkańcy gminy wybrali pierwszą 18-osobową Radę Gminy, która na inauguracyjnej sesji Przewodniczącym Rady wybrała Piotra Janeczka, a Wójtem Józefa Nowaka. Z dniem 1 kwietnia 1995 r. rozpoczął działalność Urząd Gminy w Trzcianie, którego siedzibą stał się dotychczasowy budynek ośrodka zdrowia. W latach 1998 - 99 budynek został rozbudowany (wykonano dach i zagospodarowano poddasze). Wyrazem suwerenności gminy jest herb, ustanowiony uchwałą Rady Gminy w dniu 11 listopada 1998 r.
Obecne władze samorządowe gminy, którym przewodniczą: Ryszard Śliwa - Przewodniczący Rady Gminy i Józef Nowak - Wójt Gminy, wspierane przez działające w środowisku organizacje społeczne i polityczne, starają się nie tylko rozwiązywać bieżące problemy  gminy, ale także myśleć o przyszłości.
Radzie Gminy udało się zrealizować wiele zamierzeń inwestycyjnych. Wybudowano piękne nowoczesne szkoły podstawowe w Łąkcie Dolnej i Kamionnej, przeprowadzono remont i termomodernizację szkoły w Kierlikówce,  remont Domu Strażaka w Trzcianie.Rozbudowano budynek Przedszkola Publicznego w Trzcianie. Zakończono budowę sali gimnastycznej przy Zespole Szkół w Leszczynie, wybudowano piękną, nowoczesną salę gimnastyczną z zapleczem dydaktycznym i socjalnym dla Publicznego Gimnazjum w Trzcianie. Opracowano koncepcję ujęcia wody dla wodociągu gminnego, koncepcję sanitacji i wodociągowania gminy. Sporządzono Studium Uwarunkowań i Kierunków Rozwoju Gminy. Cała gmina została stelefonizowana. Zmodernizowano szereg dróg gminnych. Otwarto Posterunek Policji w Trzcianie. Przejęto zadania służby zdrowia i utworzono Gminny Zakład Opieki Zdrowotnej w Trzcianie, jednak od stycznia 2011 roku został on sprywatyzowany i powstały dwa niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej. Przy współudziale mieszkańców opracowano Strategię Rozwoju Gminy Trzciana, którą Rada Gminy przyjęła do realizacji uchwałą podjętą w dniu 28 maja 1999 roku.  Opracowano Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Trzciana, który przyjęto na Sesji w dniu 27 stycznia 2011 roku uchwałą Rady Gminy Nr IV/20/11.

Zrealizowano I etap wodociągowania i kanalizacji gminy, rozpoczęto budowę oczyszczalni ścieków. Główne kierunki planowanego rozwoju gminy to specjalizacja rejonu północnego w zakresie funkcji rolniczej, natomiast rejonu południowego w zakresie funkcji rekreacyjnej - rozwój turystyki i agroturystyki. W realizacji tych zadań pomocne jest powołane do życia w dniu 9 listopada 1999 r. Stowarzyszenie Promocji i Rozwoju Lokalnego Gminy Trzciana.